Katarzyna Dobosz

Psycholog, Psycholog dziecięcy, Psycholog sportu

Diagnoza ADHD u dorosłych: jak wygląda i co warto wiedzieć?

ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zaburzenie, które najczęściej kojarzone jest z dziećmi. Jednakże wiele osób dorosłych zmaga się z objawami ADHD, nie mając świadomości, że ich trudności w codziennym życiu mogą wynikać z tego zaburzenia. Diagnoza ADHD w dorosłości może być kluczowym krokiem do poprawy jakości życia. W tym artykule wyjaśniamy, jak wygląda proces diagnozy i co warto wiedzieć, zanim zdecydujesz się na ten krok.

Dlaczego warto rozważyć diagnozę ADHD w dorosłości?

Wielu dorosłych odkrywa, że możliwość posiadania ADHD wyjaśnia trudności, z którymi borykali się przez całe życie, takie jak:

• Problemy z koncentracją i organizacją czasu.
• Impulsywność utrudniająca relacje interpersonalne.
• Trudności z regulacją emocji.
• Chroniczne odkładanie rzeczy na później (prokrastynacja).
• Poczucie bycia "wiecznie w biegu" lub chaotyczności w codziennych zadaniach.

Dodatkowo osoby z ADHD mogą doświadczać także mniej specyficznych trudności, takich jak:

• Trudności z przetwarzaniem informacji (np. wolniejsze rozumienie instrukcji).
• Problemy z pamięcią roboczą (np. zapominanie o ważnych wydarzeniach czy obowiązkach).
• Nadwrażliwość na bodźce sensoryczne (światło, dźwięk, zapachy).
• Problemy ze snem (np. trudności z zaśnięciem lub częste budzenie się).
• Poczucie chronicznego zmęczenia lub braku energii.
• Trudności w podejmowaniu decyzji, nawet w błahych sprawach.

Zrozumienie, że objawy te mogą być związane z ADHD, może być ulgą i otworzyć drogę do skutecznego wsparcia oraz leczenia.

Jak przygotować się do diagnozy ADHD?

Przed przystąpieniem do diagnozy warto się przygotować, aby proces był jak najbardziej efektywny:

1. Zgromadzenie informacji o swojej historii życia:
   • Przypomnij sobie objawy z dzieciństwa, gdyż ADHD jest zaburzeniem neurorozwojowym i jego objawy zwykle pojawiają się w wieku szkolnym. Warto zebrać informacje od rodziców, rodzeństwa lub nauczycieli, jeśli to możliwe.
   • Zanotuj przykłady trudnych sytuacji, w których objawy wpływały na Twoje codzienne funkcjonowanie – np. problemy z nauką, trudności w nawiązywaniu relacji czy impulsywne zachowania.
2. Zapisanie objawów obecnych:
   • Stwórz listę sytuacji, w których objawy ADHD szczególnie utrudniają Ci życie, takich jak praca, obowiązki domowe, zarządzanie czasem czy relacje interpersonalne.
   • Skorzystaj z narzędzi samodiagnozy, takich jak ASRS (Adult ADHD Self- Report Scale), które pomogą Ci określić nasilenie objawów.
3. Zebranie dokumentacji:
   • Przygotuj dokumentację medyczną, w tym wyniki wcześniejszych diagnoz lub opinii psychologicznych, jeśli takie posiadasz.
   • Jeśli korzystałeś/aś z terapii lub leczenia psychiatrycznego, sporządź listę stosowanych leków i interwencji.
4. Przygotowanie emocjonalne:
   • Diagnoza może być emocjonalnie wymagająca, dlatego warto być przygotowanym na rozmowę o swoich trudnościach.
   • Rozważ rozmowę z bliskimi osobami, które mogą Cię wesprzeć w tym procesie lub dostarczyć dodatkowych informacji dla specjalisty.

Jak przebiega proces diagnozy ADHD?

Diagnoza ADHD u dorosłych jest procesem wieloetapowym i obejmuje:

1. Wywiad kliniczny: Specjalista (np. psychiatra, psycholog) przeprowadzi szczegółowy wywiad dotyczący Twojego funkcjonowania w dzieciństwie i obecnie. Kluczowe pytania będą dotyczyły Twojej uwagi, organizacji, impulsywności i poziomu aktywności. Wywiad ten często obejmuje pytania o sytuacje życiowe, takie jak edukacja, praca, relacje i zarządzanie codziennymi obowiązkami.
2. Kwestionariusze i testy psychologiczne: Mogą być zastosowane standaryzowane narzędzia diagnostyczne, takie jak:
   • ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale) – krótki kwestionariusz pomagający w określeniu ryzyka ADHD.
   • DIVA-5 (Diagnostic Interview for ADHD in Adults) – szczegółowe narzędzie diagnostyczne, które analizuje objawy ADHD na przestrzeni całego życia.
   • CAARS (Conners’ Adult ADHD Rating Scales) – skala oceniająca różne aspekty funkcjonowania osoby z ADHD.
3. Ocena współwystępujących zaburzeń: ADHD często współwystępuje z innymi zaburzeniami, takimi jak lęk, depresja, zaburzenia osobowości czy uzależnienia. Specjalista dokładnie przeanalizuje, czy objawy mogą być wynikiem tych problemów, czy są charakterystyczne dla ADHD.
4. Obserwacja funkcjonowania: Specjalista może poprosić Cię o prowadzenie dziennika objawów przez określony czas. Opisanie typowego dnia lub tygodnia może dostarczyć cennych informacji o trudnościach, z jakimi się zmagasz. W niektórych przypadkach obserwacja ta może obejmować analizę Twojego środowiska pracy lub domu.
5. Konsultacja z innymi: Opinie bliskich osób, takich jak partner, rodzice, rodzeństwo czy współpracownicy, mogą być niezwykle pomocne w uzyskaniu pełniejszego obrazu Twojego funkcjonowania. Często bliscy mogą dostrzec objawy, których Ty sam/a nie zauważasz.
6. Podsumowanie wyników i omówienie diagnozy: Na zakończenie procesu specjalista przedstawia wyniki diagnozy, omawia z Tobą, które objawy wskazują na ADHD, a które mogą wynikać z innych czynników. Następnie wspólnie opracowujecie plan dalszego postępowania.

Co dalej po diagnozie?

Jeśli diagnoza potwierdzi ADHD, specjalista zaproponuje plan leczenia, który może obejmować:

• Farmakoterapię: Leki stymulujące (np. metylofenidat) lub niestymulujące (np. atomoksetyna) mogą pomóc w regulacji uwagi i impulsywności.
• Terapię poznawczo-behawioralną (CBT): Może być szczególnie skuteczna w nauce strategii radzenia sobie z objawami.
• Edukację i wsparcie: Zrozumienie ADHD i nauka zarządzania objawami są kluczowe.
• Zmiany w stylu życia: Wdrożenie zdrowych nawyków, takich jak regularna aktywność fizyczna, odpowiednia dieta czy planowanie dnia, może znaczną poprawić funkcjonowanie.

Czy diagnoza ADHD jest dla mnie?

Jeśli podejrzewasz u siebie ADHD i czujesz, że objawy utrudniają Ci codzienne życie, warto skonsultować się ze specjalistą. Pamiętaj, że diagnoza to nie etykieta, ale szansa na lepsze zrozumienie siebie i skuteczne zarządzanie własnym życiem.

Masz pytania lub potrzebujesz pomocy w podjęciu decyzji? Skontaktuj się z naszą poradnią. Nasi specjaliści pomogą Ci przejść przez ten proces krok po kroku.