Autor: Grzegorz Bidziński
Psycholog, Seksuolog, Psychotraumatolog, oraz Terapeuta uzależnień

Diagnoza zaburzeń lękowych – jak psycholog ocenia poziom lęku?

Zaburzenia lękowe należą do jednych z najczęstszych problemów zdrowia psychicznego, które wpływają na codzienne funkcjonowanie osób w różnym wieku. Diagnoza tych zaburzeń wymaga wieloaspektowego podejścia, obejmującego zarówno subiektywne odczucia pacjenta, jak i obiektywne narzędzia oceny. Psychologowie wykorzystują różnorodne metody, aby precyzyjnie zrozumieć, z jakim rodzajem lęku zmaga się pacjent i jak poważny jest jego wpływ na życie.

Pierwszym krokiem w ocenie poziomu lęku jest szczegółowy wywiad kliniczny. Podczas rozmowy psycholog zbiera informacje o objawach, ich częstotliwości, intensywności oraz sytuacjach, w których się pojawiają. Kluczowe jest także poznanie historii życia pacjenta, w tym doświadczeń traumatycznych, relacji rodzinnych, sytuacji zawodowej i innych czynników, które mogą wpływać na rozwój lęku. Wywiad ten pozwala na wstępne określenie rodzaju zaburzenia, czy jest to np. uogólnione zaburzenie lękowe, fobia społeczna, czy zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne.

Niezwykle ważnym elementem diagnostyki są standaryzowane kwestionariusze i skale oceny lęku. Narzędzia te pomagają w ustrukturyzowany sposób zmierzyć nasilenie objawów i ich wpływ na różne sfery życia pacjenta. Do najczęściej używanych instrumentów należą Skala Lęku Hamiltona (HAM-A), Kwestionariusz Lęku Becka (BAI) oraz Skala Zaburzeń Lękowych (GAD-7). Psycholog może także sięgnąć po bardziej specyficzne narzędzia, dostosowane do konkretnego rodzaju lęku, takie jak skale oceny dla fobii społecznej czy panicznej. Te kwestionariusze dostarczają obiektywnych danych, które uzupełniają subiektywną relację pacjenta.

Obserwacja zachowania pacjenta w trakcie sesji terapeutycznych jest kolejnym cennym źródłem informacji. Psycholog zwraca uwagę na reakcje emocjonalne, mowę ciała, sposób mówienia oraz widoczne oznaki napięcia, takie jak drżenie rąk, unikanie kontaktu wzrokowego czy niespokojne ruchy. Takie sygnały mogą wskazywać na obecność i intensywność lęku, a także na to, w jaki sposób pacjent radzi sobie z napięciem w sytuacji bezpośredniej interakcji.

W niektórych przypadkach, aby lepiej zrozumieć źródło lęku, psycholog może zastosować techniki projekcyjne lub eksperymentalne. Na przykład pacjentowi można zaproponować wizualizację sytuacji wywołującej lęk, aby zaobserwować jego reakcje emocjonalne i fizjologiczne. Tego rodzaju metody pomagają odkryć głęboko zakorzenione przekonania i obawy, które mogą być trudne do zwerbalizowania w trakcie zwykłej rozmowy.

Ocena poziomu lęku często uwzględnia także analizę funkcjonowania fizjologicznego pacjenta. Psycholog może współpracować z psychiatrą lub lekarzem pierwszego kontaktu w celu zbadania, czy objawy lęku mogą być związane z problemami somatycznymi, takimi jak nadczynność tarczycy czy inne schorzenia somatyczne. Pomiar objawów fizjologicznych, takich jak przyspieszony oddech, tętno czy napięcie mięśniowe, może również dostarczyć cennych informacji o intensywności reakcji lękowych.

Ważnym aspektem procesu diagnostycznego jest zrozumienie, jak pacjent radzi sobie z lękiem. Psycholog ocenia strategie unikania, sposoby regulacji emocji oraz poziom wsparcia społecznego, które mogą wpływać na zdolność do radzenia sobie z objawami. Analiza tych czynników pomaga stworzyć pełny obraz problemu i zaplanować odpowiednią interwencję terapeutyczną.

Diagnoza zaburzeń lękowych to złożony proces, który wymaga uwzględnienia różnych perspektyw – od subiektywnego doświadczenia pacjenta po obiektywne pomiary i obserwacje. Dzięki połączeniu wywiadu klinicznego, standaryzowanych narzędzi diagnostycznych, obserwacji i współpracy z innymi specjalistami, psycholog może precyzyjnie ocenić poziom lęku i dostosować terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta. Taka kompleksowa diagnoza jest kluczem do skutecznego leczenia i poprawy jakości życia osoby zmagającej się z zaburzeniami lękowymi.